ROZDZIAŁ II

 

RÓŻNE FORMY KULTU
NAJŚWIĘTSZEJ EUCHARYSTII

 

55.       Chociaż ofiara eucharystyczna jest źródłem i szczytem całego życia chrześcijańskiego, należy usilnie rozwijać również poza Mszą świętą prywatne i publiczne nabożeństwa do Najświętszej Eucharystii według zasad ustalonych przez prawowitą władzę. Uwzględniając okresy liturgiczne, nabożeństwa te należy uporządkować, aby zgadzały się z  liturgią, z niej poniekąd wypływały i do niej prowadziły wiernych[1].

56. Wierni, którzy oddają cześć Chrystusowi obecnemu w Najświętszym Sakramencie, niech pamiętają, że źródłem tej obecności jest Ofiara, a obecność ta zmierza do Komunii świętej, sakramentalnej i duchowej. Pobożność skłaniająca wiernych do adoracji Najświętszej Eucharystii pociąga ich do pełnego  udziału w tajemnicy paschalne i do wdzięcznej odpowiedzi za dar Chrystusa, który przez swoje człowieczeństwo nieustannie wlewa życie Boże w członki swojego Ciała. Przebywając przy  Chrystusie Panu, cieszą się Jego głęboką i zażyłą przyjaźnią i otwierają przed Nim swe  serca, przedstawiają Mu potrzeby własne oraz wszystkich sobie bliskich i modlą, się o pokój i zbawienie świata. Oddając w ofierze z Chrystusem całe swe życie Ojcu w Duchu Świętym, czerpią z tego przedziwnego zjednoczenia wzrost w wierze, nadziei i miłości. W ten sposób podtrzymują w sobie odpowiednie dyspozycje, dzięki którym mogą z należytą pobożnością obchodzić pamiątkę Pańską i często przyjmować Chleb dany nam przez Ojca.

Niech wierni starają się stosownie do własnych warunków życia oddawać cześć Chrystusowi Panu w Najświętszym Sakramencie. Pasterze zaś niech ich do tego pociągają własnym przykładem i zachęcają słowami[2].

57. Ponadto niech wierni pamiętają, że przez taką modlitwę przed Chrystusem Panem obecnym w Najświętszym Sakramencie przedłużają zjednoczenie z Nim, które osiągnęli w Komunii świętej, i odnawiają przymierze, pobudzające ich do zachowywania w życiu i obyczajach tego, co przez wiarę i sakrament otrzymali w sprawowaniu Eucharystii. Niech więc umocnieni niebieskim pokarmem starają się ustawicznie trwać w duchu wdzięczności, uczestnicząc w śmierci i zmartwychwstaniu Pańskim. Niech każdy usilnie stara się spełniać dobre uczynki i podobać się Bogu, aby przepajać świat duchem chrześcijańskim i we wszystkim wśród wspólnoty ludzkiej dawać świadectwo Chrystusowi[3].

 

1. WYSTAWIENIE NAJŚWIĘTSZEJ EUCHARYSTII

WPROWADZENIE

 

I. ZWIĄZKI, JAKIE ZACHODZĄ MIĘDZY WYSTAWIENIEM

A MSZĄ ŚWIĘTĄ

 

58. Wystawienie Najświętszej Eucharystii, czy to w puszce, czy w monstrancji, pociąga do uznania cudownej obecności Chrystusa i zachęca do serdecznego zjednoczenia z Nim. Zjednoczenie to osiąga swój szczyt w Komunii sakramentalnej. Dlatego wystawienie przyczynia się de wzrostu należnego Chrystusowi kultu w duchu i prawdzie. Należy zwracać uwagę na to, by przy takich wystawieniach uwydatnił się związek istniejący między kultem Najświętszego Sakramentu. a Mszą świętą. Przy wystawieniu należy unikać troskliwie tego wszystkiego, co w jakiś sposób mogłoby przysłonić pragnienie Chrystusa, który ustanowił Najświętszą Eucharystię głównie w tym celu, by nam służyła jako pokarm, lekarstwo i pokrzepienie[4].

59. Podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu nie wolno odprawiać Mszy świętej w tej samej nawie kościoła lub kaplicy. Obok powodów przytoczonych w nr 6 sprawowanie Ofiary eucharystycznej zawiera w sposób doskonalszy to wewnętrzne zjednoczenie, do którego wystawienie ma doprowadzić wiernych. Jeśli wystawienie przedłuża się na jeden lub więcej następujących po sobie dni, należy je przerwać na czas odprawiania Mszy świętej, chyba że odprawia się ją w kaplicy oddzielonej od nawy wystawienia i przynajmniej niektórzy wierni zostają na adoracji[5].

 

II. NIEKTÓRE PRZEPISY DOTYCZĄCE WYSTAWIENIA

 

60. Przed Najświętszym Sakramentem, zarówno przechowywanym w tabernakulum, jak i wystawionym do publicznej adoracji, klęka się na jedno kolano.

61. Przy wystawieniu Najświętszego Sakramentu w monstrancji zapala się cztery albo sześć świec, to jest tyle, ile w czasie Mszy świętej, i używa się kadzidła. Przy wystawieniu w puszce zapala się przynajmniej dwie świece; można użyć kadzidła.

 

WYSTAWIENIE TRWAJĄCE PRZEZ DŁUŻSZY OKRES CZASU

62. Zaleca się, by w kościołach i kaplicach, w których stale przechowuje się Najświętszy Sakrament, odbywało się co roku uroczyste jego wystawienie trwające dłuższy czas, choćby z przerwami, by miejscowa wspólnota mogła gorliwiej rozważać i adorować tę tajemnicę.

Takie wystawienie wymaga zgody miejscowego ordynariusza. Może się odbyć tylko wtedy, gdy przewiduje się udział odpowiedniej liczby wiernych[6].

63. W ważnej i powszechnej potrzebie miejscowy ordynariusz może nakazać modlitwy błagalne przed wystawionym Najświętszym Sakramentem, trwające przez dłuższy czas, w tych kościołach, do których wierni liczniej uczęszczają[7].

64. Tam, gdzie ze względu na brak odpowiedniej liczby adorujących wystawienie nie może odbywać się bez przerwy, wolno Najświętszy Sakrament schować do tabernakulum w godzinach przedtem ustalonych i ogłoszonych, nie częściej jednak niż dwa razy na dzień, np. około południa i w porze nocnej.

To schowanie Najświętszego Sakramentu może się odbywać w prostszy sposób: mianowicie, kapłan  albo diakon ubrany w sutannę, albę lub komżę i stułę po krótkiej adoracji odmawia modlitwy z wiernymi i chowa Najświętszy Sakrament do tabernakulum. W podobny sposób w oznaczonym czasie odbywa się wystawienie[8].

 

WYSTAWIENIE TRWAJĄCE PRZEZ KRÓTKI OKRES

65. Porządek wystawienia Najświętszego Sakramentu, które trwa krótko, należy ułożyć tak, by przed błogosławieństwem Najświętszym Sakramentem poświęcić pewien czas na czytanie słowa Bożego, śpiew, modlitwy i krótką modlitwę w ciszy.

Zakazane jest wystawienie, które ma na celu tylko udzielenie błogosławieństwa[9].

 

ADORACJA WE WSPÓLNOTACH ZAKONNYCH

66. Wspólnotom zakonnym oraz innym zrzeszeniom, które zgodnie z Konstytucjami lub przepisami swojego Instytutu odbywają adorację wieczystą albo adorację trwającą przez dłuższy czas, usilnie się zaleca, aby tę pobożną praktykę uporządkować zgodnie z duchem liturgii. Adoracja Chrystusa Pana odbywająca się z udziałem całej społeczności, powinna obejmować czytanie, śpiew i święte milczenie, aby skuteczniej przyczyniała się do rozwoju życia duchowego wspólnoty. W ten sposób duch jedności i braterstwa, który w Eucharystii znajduje swój wyraz i swe źródło, rozwija się wśród członków domu zakonnego, a kult należny Najświętszemu Sakramentowi uzyskuje doskonalszą formę.

Należy także zachować te godną pochwały formę adoracji. w której członkowie jakiejś wspólnoty kolejno biorą udział pojedynczo lub po dwie osoby. W ten sposób w myśl założeń Instytutu, zatwierdzonych przez Kościół, jego członkowie adorują i modlą się w imieniu całej społeczności i Kościoła.

 

III. CELEBRANS WYSTAWIENIA NAJŚWIĘTSZEGO SAKRAMENTU

 

67. Zwyczajnym celebransem wystawienia Najświętszego Sakramentu jest kapłan lub diakon, który pod koniec adoracji, przed schowaniem Najświętszego Sakramentu, udziela Nim ludowi błogosławieństwa.

Jeśli nie ma kapłana i diakona lub z ważnego powodu nie mogą oni być obecni, wówczas mogą wystawić Najświętszy Sakrament do publicznej adoracji, a następnie go schować: akolita, nadzwyczajny szafarz Komunii świętej albo inny wierny wydelegowany przez miejscowego ordynariusza.

Wszyscy oni mogą dokonać wystawienia przez otwarcie tabernakulum, a także, jeśli okoliczności tego wymagają, mogą postawić puszkę na ołtarzu lub umieścić Hostię w monstrancji. Na końcu adoracji chowają Najświętszy Sakrament do tabernakulum. Nie wolno im jednak udzielać błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem.

68. Celebrans, jeśli jest kapłanem lub diakonem, ubiera się w sutannę, albę lub komżę i białą stułę.

Inni posługujący wkładają strój liturgiczny używany tradycyjnie w danym kraju albo szatę odpowiednią do tej posługi i zatwierdzoną przez ordynariusza.

Do udzielenia błogosławieństwa na końcu adoracji, gdy wystawienie jest w monstrancji, kapłan lub diakon wkłada także kapę i welon białego koloru; jeżeli wystawienie jest w puszce, wkłada welon.

 

 

OBRZĘD WYSTAWIENIA
I BŁOGOSŁAWIEŃSTWA EUCHARYSTYCZNEGO

 

WYSTAWIENIE

 

69. Gdy lud się zgromadzi i śpiewa pieśń, jeżeli okoliczności za tym przemawiają, celebrans wychodzi do ołtarza. Jeśli Najświętszy Sakrament przechowywany jest poza ołtarzem wystawienia, celebrans okryty welonem przynosi Najświętszy Sakrament z miejsca przechowywania w towarzystwie ministrantów lub wiernych z zapalonymi świecami.

Puszkę lub monstrancję stawia się na mensie ołtarza nakrytej obrusem. Jeżeli wystawienie w monstrancji ma trwać dłużej, można posłużyć się tronem, ustawionym na podwyższeniu. Trzeba jednak uważać, by nie był on ustawiony zbyt wysoko i daleko od ludzi[10]. Po dokonaniu wystawienia w monstrancji celebrans okadza Najświętszy Sakrament. Następnie, jeżeli adoracja trwa dłuższy czas, może odejść.

70. Hostię przeznaczoną do dłuższego i uroczystego wystawienia należy konsekrować podczas Mszy świętej odprawianej bezpośrednio przed adoracją i po Komunii umieścić ją w monstrancji na ołtarzu. Mszę kończy się modlitwą po Komunii, opuszczając obrzędy zakończenia. Przed swoim odejściem kapłan stosownie do okoliczności ustawia na tronie Najświętszy Sakrament i okadza go.

 

ADORACJA

71. Podczas wystawienia należy modlitwy, śpiewy i czytania ułożyć tak, by adorujący wierni skupiali swoją uwagę na Chrystusie Panu.

Dla ożywienia wewnętrznej modlitwy należy dobierać czytania z Pisma św., głosić homilie albo krótkie egzorty, które pomogłyby wiernym coraz bardziej cenić tajemnicę eucharystyczną. Na słowo Boże niech wierni odpowiadają śpiewem. W pewnych zaś momentach dobrze jest zachować święte milczenie.

72. Przed Najświętszym Sakramentem wystawionym na dłuższy czas, można odprawić jakąś część Liturgii godzin, zwłaszcza Godziny główne. Przez Liturgię godzin, uwielbienia i dziękczynienia składane Bogu w czasie sprawowania Eucharystii rozciąga się na różne pory dnia, a Kościół kieruje swe błagania do Chrystusa, przez Niego zaś do Ojca w imieniu całego świata.

 

BŁOGOSŁAWIEŃSTWO

73. Pod koniec adoracji kapłan lub diakon przychodzi do ołtarza i po przyklęknięciu klęka na oba kolana. Śpiewa się hymn albo inną pieśń eucharystyczną[11]. W tym czasie celebrans klęcząc okadza Najświętszy Sakrament, jeżeli wystawienie było w monstrancji.

            Przed błogosławieństwem, który kończy adorację, zwłaszcza kiedy ta jest krótka, można śpiewać tylko ostatnią część następującego hymnu, mianowicie od słów: Przed tak wielkim.

 

Sław, języku, tajemnicę

Ciała i najdroższej Krwi,

Którą jako łask krynicę

Wylał w czasie ziemskich dni

Ten, co Matkę miał Dziewicę,

Król narodów, godzien czci.

 

Z Panny czystej narodzony,

Posłan zbawić ludzki ród,

Gdy po świecie, na wsze strony,

Ziarno słowa rzucił w lud,

Wtedy cudem niezgłębionym

Zamknął swej pielgrzymki trud.

 

W noc ostatnią przy wieczerzy

Z tymi, których braćmi zwał,

Pełniąc wszystko jak należy,

Czego przepis prawny chciał,

Sam dwunastu się powierzył

I za pokarm z rąk swych dał.

 

Słowem więc, wcielone Słowo,

Chleb zamienia w Ciało swe,

Wino Krwią jest Chrystusową,

Darmo wzrok to widzieć chce.

Tylko wiara Bożą mową

Pewność o tym w serca śle.

 

                     *

Przed tak wielkim Sakramentem

Upadajmy wszyscy wraz,

Niech przed Nowym Testamentem

Starych praw ustąpi czas.

Co dla zmysłów niepojęte,

Niech dopełni wiara w nas.

 

Bogu Ojcu i Synowi

Hołd po wszystkie nieśmy dni,

Niech podaje wieki wiekowi

Hymn triumfu, dzięki czci,

A równemu Im Duchowi

Niechaj wieczna chwała brzmi. Amen.

 

74. Następnie celebrans wstaje i mówi:

Módlmy się. 

            Następuje krótka chwila milczenia, po której celebrans kontynuuje modlitwę.

 

A.

Boże, Ty w Najświętszym Sakramencie zostawiłeś nam pamiątkę swej męki, † daj nam taką czcią otaczać święte tajemnice Ciała i Krwi Twojej, * abyśmy nieustannie doznawali owoców Twego odkupienia. Który żyjesz i królujesz na wieki wieków.

W. Amen.

 

 

B.         Albo:            (przede wszystkim w Okresie Narodzenia Pańskiego)

Panie Boże, wierzymy i wyznajemy, że Jezus Chrystus narodzony z Dziewicy Maryi i umęczony na krzyżu jest obecny w Najświętszym Sakramencie, * spraw, abyśmy z tego Boskiego źródła czerpali łaskę wiecznego zbawienia. Przez Chrystusa, Pana naszego.

W. Amen.

 

C.         Albo:

Panie Boże, daj nam godnie wielbić ukrytego w Najświętszym Sakramencie Twojego Syna, † który został za nas zabity jak baranek, * abyśmy mogli oglądać Go w wiecznej chwale. Który żyje i króluje na wieki wieków.

W. Amen.

 

D.        Albo:

Boże, Ty nam dałeś prawdziwy Chleb z nieba, † spraw, abyśmy mocą duchowego pokarmu żyli w Tobie * i w dniu ostatecznym chwalebnie zmartwychwstali. Przez Chrystusa, Pana naszego.

W. Amen.

 

E.         Albo:

Boże, nasz Ojcze, oświeć serca światłem wiary i rozpal ogniem miłości, † abyśmy w duchu i prawdzie z całym oddaniem wielbili Chrystusa, * którego w tym Sakramencie czcimy jako naszego Boga i Pana. Który żyje i króluje na wieki wieków.

W. Amen.

 

F.         Albo:

Boże, Ty nas odnawiasz przez Najświętszy Sakrament, † niech On napełni nasze serca słodyczą Twojej miłości * i pomoże dążyć do niewypowiedzianych bogactw Twojego królestwa. Przez Chrystusa, Pana naszego.

W. Amen.

 

G.         Albo:

(przede wszystkim w Okresie Wielkanocnym)

Boże, Ty przez paschalne misterium Chrystusa odkupiłeś wszystkich ludzi, † zachowaj w nas dzieło swojego miłosierdzia, * abyśmy mogli osiągnąć jego owoce. Przez Chrystusa, Pana naszego.

W. Amen.

75. Po modlitwie kapłan lub diakon, włożywszy welon, przyklęka, wstaje, bierze monstrancję lub puszkę i w milczeniu czyni znak krzyża nad ludem.

 

SCHOWANIE NAJŚWIĘTSZEGO SAKRAMENTU

76. Po błogosławieństwie ten sam kapłan lub diakon, który błogosławił, albo inny kapłan lub diakon chowa Najświętszy Sakrament w tabernakulum, przyklęka i odchodzi. W tym czasie stosownie do okoliczności lud wykonuje jakaś aklamację.

 

2. PROCESJE EUCHARYSTYCZNE

 

77. W procesjach, w czasie których celebrans niesie Najświętszą Eucharystię poza kościół wśród uroczystych obrzędów i śpiewów, lud chrześcijański składa publiczne świadectwo swej  wiary i pobożności wobec Najświętszego Sakramentu.

Biskup diecezji, uwzględniając współczesne warunki, powinien osądzić, czy jest rzeczą  stosowną odbyć procesję, oraz określić czas, miejsce i porządek procesji, aby mogła się odbyć z godnością i bez ujmy czci należnej Najświętszemu Sakramentowi[12].

78. Wśród procesji eucharystycznych szczególne znaczenie pastoralne w życiu parafii lub  miasta ma procesja, która co roku odbywa się w uroczystość Ciała i Krwi Chrystusa albo w  innym stosownym dniu, bliskim tej uroczystości.

Tam, gdzie współczesne warunki na to pozwalają i procesja może być naprawdę wyrazem wspólnej wiary i uwielbienia, należy ją zachować zgodnie z przepisami prawa.

Jeżeli miasto jest bardzo duże i względy pastoralne za tym przemawiają, wolno za zgodą biskupa diecezji urządzić takie procesje w poszczególnych częściach miasta. Gdzie natomiast w uroczystość Ciała i Krwi Chrystusa procesja odbyć się nie może, należy urządzić inną publiczną uroczystość dla całego miasta albo poszczególnych jego części w kościele katedralnym lub w innych dogodniejszych miejscach.

79. Wypada, by procesja z Najświętszym Sakramentem odbywała się po Mszy świętej, w czasie  której konsekruje się hostię do procesji. Można również odbyć procesję po dłuższej publicznej adoracji, którą odprawia się po Mszy świętej.

80. Urządzając procesje eucharystyczne, należy zachować miejscowe zwyczaje i zarządzenia dotyczące wystroju placów i ulic oraz kolejności uczestników procesji. Podczas drogi, jeżeli istnieje zwyczaj i przemawia za tym dobro duchowe wiernych, można urządzić krótkie nabożeństwo przy ołtarzu stacyjnym, a nawet udzielić błogosławieństwa eucharystycznego. Śpiewy i modlitwy winny być tak dobrane, aby wszyscy okazywali przez nie wiarę w Chrystusa i  ku Niemu kierowali całą uwagę.

81. Jeżeli procesja odbywa się zaraz po Mszy świętej, kapłan, który niesie Najświętszy Sakrament, może pozostać w szatach, w których odprawiał Mszę świętą, albo może wziąć kapę białego koloru; jeżeli natomiast procesja nie następuje bezpośrednio po Mszy świętej, nakłada kapę.

82. Światła, kadzidła i baldachimu, pod którym idzie kapłan niosący Najświętszy Sakrament, używa się zgodnie z miejscowymi zwyczajami.

83. Wypada, by procesja wyruszała z jednego kościoła i kierowała się do innego kościoła. Jeżeli jednak miejscowe warunki za tym przemawiają, może wrócić do tego kościoła, z którego wyszła.

84. Na zakończenie procesji udziela się błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem w kościele, do którego procesja doszła, albo w innym dogodnym miejscu, i chowa się Najświętszy  Sakrament.

 

3. KONGRESY EUCHARYSTYCZNE

 

85. Kongresy Eucharystyczne, które w nowszych czasach zostały wprowadzone w życie Kościoła jako szczególny objaw kultu eucharystycznego, należy uważać za „stacje”, na które jakaś wspólnota zaprasza cały miejscowy Kościół, albo jakiś miejscowy Kościół zaprasza inne Kościoły jednego kraju czy narodu a nawet z całego świata, aby wspólnie doskonalej zgłębić jakiś aspekt tajemnicy eucharystycznej oraz uczcić ją publicznie w duchu miłości i jedności.

Kongresy takie niech będą prawdziwym znakiem wiary i miłości przez pełny udział miejscowego Kościoła i współuczestnictwo innych Kościołów.

86. Sprawy związane z miejscem, tematyką i organizacją mającego się odbyć Kongresu winny stać się przedmiotem odpowiednich badań zarówno w Kościele miejscowym, jak i w innych Kościołach. Celem takich studiów jest ukazanie rzeczywistych potrzeb i służenie postępowi nauk teologicznych oraz dobru miejscowego Kościoła. W pracy tej należy korzystać z pomocy biegłych w dziedzinie teologii, biblistyki, liturgiki i duszpasterstwa, a także nauk humanistycznych.

87. W przygotowaniu do Kongresu należy uwzględnić przede wszystkim następujące ważne sprawy:

a) gruntowną katechezę o Eucharystii, szczególnie jako tajemnicy Chrystusa żyjącego i działającego w Kościele. Katecheza winna być dostosowana do poziomu rozmaitych grup wiernych;

b) bardziej czynny udział w świętej Liturgii, który sprzyja pobożnemu słuchaniu słowa Bożego i rozbudza braterskie poczucie wspólnoty[13];

c) poszukiwanie środków i wykonywanie dzieł społecznych służących ludzkiemu postępowi i sprawiedliwemu podziałowi dóbr, także materialnych, na wzór pierwotnej wspólnoty chrześcijańskiej [14], aby z eucharystycznego stołu przenikał wszędzie ewangeliczny zaczyn jako siła budowania społeczności doczesnej i jako zadatek przyszłej[15].

88. Samą uroczystość kongresową należy obchodzić w oparciu o następujące kryteria[16]:

a) sprawowanie Eucharystii powinno być prawdziwie ośrodkiem i szczytem, do którego odnoszą się wszystkie przedsięwzięcia i różne nabożeństwa;

b) nabożeństwa słowa Bożego, sesje katechetyczne i prelekcje na publicznych zgromadzeniach niech zdążają ku temu, by wybrany temat głębiej zbadać; a jego aspekty praktyczne ukazać w jaśniejszym świetle jako zadanie życiowe;

c) należy zadbać o stworzenie możliwości wspólnych modlitw lub dłuższej adoracji przed wystawionym Najświętszym Sakramentem w wyznaczonych kościołach, które nadają się do tego rodzaju nabożeństw;

d) przy urządzaniu procesji, w której niesie się Najświętszy Sakrament ulicami miasta wśród publicznych śpiewów i modlitw, należy. kierować się zasadami dotyczącymi procesji eucharystycznych[17], uwzględniając społeczne i religijne warunki miejscowe.