OBRZĘDY ŚWIĘCEŃ BISKUPA, PREZBITERÓW I DIAKONÓW
WPROWADZENIE OGÓLNE
I. ŚWIĘCENIA
1. Przez święcenia niektórzy chrześcijanie zostają ustanowieni świętymi szafarzami w imię Chrystusa i otrzymują dar Ducha Świętego, aby karmili Kościół słowem i łaską Bożą [1].
2. Albowiem "Chrystus, którego Ojciec uświęcił i posłał na świat (J 10,36), uczestnikami swego uświęcenia i posłannictwa uczynił, za pośrednictwem swoich Apostołów, ich następców, to znaczy biskupów; oni zaś w sposób prawomocny przekazali zadania swego urzędu w różnym stopniu różnym jednostkom w Kościele. Tak oto urząd kościelny, przez Boga ustanowiony, sprawowany jest w różnych stopniach święceń przez tych, którzy od starożytności już noszą nazwę biskupów, prezbiterów i diakonów" [2].
3. Biskupi, "naznaczeni pełnią sakramentu święceń" [3], przez Ducha Świętego, który został im dany w święceniach, "stali się prawdziwymi i autentycznymi nauczycielami wiary, kapłanami i pasterzami" [4], i jako tacy , uobecniając sobą Chrystusa (in persona Christi), stoją na czele Pańskiej owczarni.
4. "Prezbiterzy, choć nie posiadają pełni kapłaństwa i w wykonywaniu swej władzy zależni są od biskupów, związani są jednak z nimi godnością kapłańską i na mocy sakramentu święceń, na podobieństwo Chrystusa, najwyższego i wiekuistego Kapłana (Hbr 5, 1-10; 7,24; 9,11-28), wyświęcani są, aby głosić Ewangelię, być pasterzami wiernych i sprawować kult Boży jako prawdziwi kapłani Nowego Testamentu" [5].
5. Diakonom "nakłada się ręce nie dla kapłaństwa, lecz dla posługi. Umocnieni bowiem łaską sakramentalną, w posłudze liturgii, słowa i miłości służą Ludowi Bożemu w łączności z biskupem i jego prezbiterium" [6].
6. Święceń udziela się przez nałożenie rąk biskupa i modlitwę, w której biskup błogosławi Boga oraz błaga o dar Ducha Świętego do pełnienia posługi [7]. W świetle tradycji, poświadczonej zwłaszcza przez liturgiczne obrzędy i praktykę Kościoła tak na Wschodzie jak i na Zachodzie, okazuje się, że przez nałożenie rąk i modlitwę święceń jest udzielany dar Ducha Świętego i wyciśnięte święte znamię, dzięki czemu biskupi, prezbiterzy i diakoni, każdy na swój sposób, zostają upodobnieni do Chrystusa [8].
II. STRUKTURA LITURGII ŚWIĘCEŃ
7. Nałożenie rąk i modlitwa święceń stanowią istotny element każdych święceń, przy czym modlitwa błogosławieństwa i prośby określa znaczenie nałożenia rąk. Dlatego też te obrzędy stanowiące centrum, winny być wyjaśniane w katechezie i uwydatniane w czasie sprawowania liturgii.
W czasie nakładania rąk wierni modlą się w milczeniu, w modlitwie zaś uczestniczą przez słuchanie jej i potwierdzenie końcową aklamacją.
8. Podczas sprawowania święceń wielkie znaczenie mają obrzędy przygotowawcze, a mianowicie przedstawienie elekta lub wybór kandydatów, homilia, przyrzeczenie wybranych i litania błagalna, a także różne w poszczególnych święceniach obrzędy wyjaśniające, które ukazują zadania powierzone przez nałożenie rąk i wezwanie Ducha Świętego.
9. Święcenia powinny się odbywać podczas Mszy świętej, w której wierni czynnie uczestniczą, zwłaszcza w Dniu Pańskim, kiedy to wszyscy gromadzą się "przy jednym ołtarzu pod przewodnictwem biskupa, otoczonego przez prezbiterów i usługujących" 9. W ten sposób szczególne ukazywanie się Kościoła i udzielanie święceń łączy się z Ofiarą eucharystyczną, która jest źródłem i szczytem całego życia chrześcijańskiego 10.
10. Wewnętrzny związek święceń i celebracji Mszy ukazuje sie nie tylko przez umiejscowienie obrzędu i przez odpowiednie formuły w Modlitwie eucharystycznej oraz w końcowym błogosławieństwie, lecz także, przy zachowaniu obowiązujących przepisów, przez dobór czytań i zastosowanie formularza specjalnej Mszy obrzędowej dostosowanej do udzielanych święceń.
III. DOSTOSOWANIE DO MIEJSCOWYCH WARUNKÓW I OKOLICZNOŚCI
11. Konferencje Biskupów mają prawo dostosować "Obrzędy święceń biskupa, prezbiterów i diakonów" do potrzeb poszczególnych regionów. Tak przystosowane obrzędy mogą być sprawowane w danym regionie po zatwierdzeniu uchwały Konferencji Biskupów przez Stolicę Apostolską. Uwzględniając miejscowe warunki i okoliczności oraz sposób myślenia i tradycje poszczególnych narodów, Konferencje Biskupów mogą:
a) określić sposób, w jaki wspólnota, zgodnie z miejscowym zwyczajem, wyraża zgodę na wybór kandydatów (w święceniach biskupa, nn. 38 i 74; w święceniach prezbiterów, nn. 122. 150. 266. 307; w święceniach diakonów, nn. 198. 226. 264. 305);
b) postanowić, aby do pytań przed święceniami, przewidzianych w obrzędach, dodano zależnie od okoliczności, jeszcze inne pytania (w święceniach biskupa, nn. 40 i 76; w święceniach prezbiterów, nn. 124. 152. 270. 311; w święceniach diakonów, nn. 200. 228. 268. 309);
c) określić sposób, w jaki wybrani do diakonatu i prezbiteratu przyrzekają cześć i posłuszeństwo (nn. 125. 153. 201. 228. 269. 271. 310. 312);
d) ustalić, aby postanowienie podjęcia obowiązku celibatu (w święceniach diakonów, nn. 200. 228. 268. 309) wyrażane było nie tylko w odpowiedzi na dotyczące tego pytanie ale również w jakiejś formie zewnętrznej;
e) zatwierdzić pewne pieśni, które mogłyby być wykonywane zamiast śpiewów wskazanych w tej księdze;
f) zaproponować Stolicy Apostolskiej inne adaptacje obrzędów, które mogłyby być wprowadzone za jej zgodą. Jednakże: nałożenie rąk nie może być pominięte; modlitwa święceń nie może być ani skrócona ani zastąpiona innymi tekstami. Winna też zostać zachowana ogólna struktura obrzędu i właściwy charakter każdego elementu.
ROZDZIAŁ I
ŚWIĘCENIA BISKUPA
WPROWADZENIE TEOLOGICZNE I PASTORALNE
I. ZNACZENIE ŚWIĘCEŃ
12. Na mocy święceń biskupich i poprzez hierarchiczną komunię z Głową oraz członkami Kolegium elekt zostaje ustanowiony członkiem stanu biskupiego.
Stan biskupów przejmuje następstwo po kolegium Apostołów w dziedzinie nauczania i pasterskiego kierownictwa. W stanie biskupów przedłuża się nieustannie trwanie grona apostolskiego [11]. Biskupi więc, "jako następcy Apostołów, otrzymują od Pana, któremu dana jest wszelka władza na niebie i na ziemi, misję nauczania wszystkich narodów i głoszenia Ewangelii wszelkiemu stworzeniu, aby wszyscy ludzie przez wiarę, chrzest i wypełnianie przykazań dostąpili zbawienia (por. Mt 28,18-20; Mk 16,15-16; Dz 26,17n)" [12].
Kolegium biskupów, zjednoczonych pod przewodnictwem jednej Głowy, którą jest Biskup Rzymu, następca świętego Piotra, wyraża jedność, różnorodność i powszechność owczarni Chrystusa [13].
13. Poszczególni biskupi, stojący na czele Kościołów partykularnych, sprawują pasterskie rządy nad powierzoną im cząstką Ludu Bożego [14]; są oni widzialnym źródłem i podstawą jedności w tych Kościołach partykularnych, ukształtowanych na podobieństwo Kościoła powszechnego; istnieje w nich i składa się z nich Kościół katolicki [15].
14. Wśród głównych zadań biskupów wymienia się głoszenie Ewangelii. Biskupi są bowiem zwiastunami wiary, przyprowadzającymi do Chrystusa nowych uczniów, a także autentycznymi nauczycielami, głoszącymi powierzonemu im ludowi prawdę, w jaką ma on wierzyć i wypełniać ją w życiu [16]. Przez posługę słowa udzielają wierzącym mocy Bożej, wiodącej do zbawienia (por. Rz 1,16), przez sakramenty zaś uświęcają wiernych: kierują praktyką udzielania chrztu, są naturalnymi szafarzami bierzmowania, szafarzami święceń, włodarzami dyscypliny pokutnej. Naznaczeni pełnią sakramentu święceń, są "szafarzami łaski najwyższego kapłaństwa", zwłaszcza w odniesieniu do Eucharystii, którą sami ofiarują lub o której ofiarowanie się troszczą. Każda zgodna z prawem celebracja Eucharystii podlega ich władzy. W każdej bowiem wspólnocie ołtarza, dzięki świętej posłudze biskupa, ukazuje się symbol miłości i jedności mistycznego Ciała Chrystusa [17].
II. OBOWIĄZKI I POSŁUGI
15. Obowiązkiem wszystkich wiernych jest modlitwa o wybór dla nich biskupa i za biskupa wybranego. Winni to czynić zwłaszcza w modlitwie powszechnej w czasie Mszy świętej oraz w prośbach nieszporów.
Ponieważ biskup zostaje ustanowiony dla całego Kościoła lokalnego, na jego święcenia winni być zaproszeni duchowni i inni wierni, aby jak najliczniej uczestniczyli w liturgii.
16. Zgodnie ze starożytną tradycją wraz z biskupem, głównym szafarzem święceń, w ich celebracji winni uczestniczyć przynajmniej dwaj biskupi. Jest zaś bardzo wskazane, aby wszyscy obecni biskupi brali udział w wyniesieniu elekta do posługi pełni kapłaństwa [18]. Kładą oni ręce na elekta, wypowiadają ustaloną część modlitwy święceń oraz pozdrawiają go pocałunkiem.
W ten sposób w święceniach każdego biskupa wyraża się kolegialny charakter stanu biskupiego.
Z zasady metropolita winien udzielać święceń biskupowi diecezji należącej do metropolii, miejscowy zaś biskup - biskupowi pomocniczemu.
Biskup, główny szafarz święceń, wypowiada modlitwę święceń, w której wielbi Boga i wzywa Ducha Świętego.
17. Elektowi w przyjmowaniu święceń towarzyszą dwaj prezbiterzy diecezji, dla której jest on święcony. W imieniu lokalnego Kościoła jeden z nich prosi biskupa, głównego szafarza, o udzielenie święceń elektowi. Razem z biskupem wyświęconym podczas danego obrzędu i z innymi biskupami ci dwaj prezbiterzy i, jeśli to możliwe, także inni prezbiterzy tejże diecezji, winni koncelebrować Liturgię eucharystyczną.
18. Dwaj diakoni trzymają księgę Ewangelii nad głową elekta podczas wypowiadania modlitwy święceń.
III. SPRAWOWANIE ŚWIĘCEŃ
19. W stosownym czasie przed święceniami elekt winien odprawić rekolekcje.
20. Wypada, aby wszystkie wspólnoty diecezji, dla której biskup ma zostać wyświęcony, były odpowiednio przygotowane do udziału w liturgii święceń.
21. Biskup, który ma zostać ustanowiony głową danej diecezji, winien otrzymać święcenia w kościele katedralnym.
Biskupi pomocniczy, którzy zostają wyświęceni do posługi w jakiejś diecezji, winni również otrzymać święcenia w katedrze lub w jakimś innym znaczniejszym kościele na terenie diecezji.
22. Święcenia biskupa winny się odbywać z jak najliczniejszym udziałem wiernych, w niedzielę lub święto, zwłaszcza w święto Apostołów, chyba że racje duszpasterskie przemawiają za wyborem innego dnia. Wyklucza się jednak Triduum Paschalne, Środę Popielcową, cały Wielki Tydzień oraz Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych.
23. Święcenia odbywają się podczas Mszy świętej, po zakończeniu Liturgii słowa a przed Liturgią eucharystyczną.
Można zastosować formularz Mszy obrzędowej "Przy udzielaniu święceń", z wyjątkiem uroczystości, niedziel Adwentu, Wielkiego Postu i Wielkanocy, dni w ciągu oktawy Wielkanocy i świąt Apostołów. W tych dniach sprawuje się Mszę z dnia, z własnymi czytaniami. Jeśli jednak, w innych dniach, nie sprawuje się Mszy obrzędowej, jedno z czytań można wziąć spośród tekstów zaproponowanych dla Mszy obrzędowej.
Opuszcza się modlitwę powszechną, ponieważ jej miejsce zajmuje Litania błagalna.
24. Po Ewangelii Kościół lokalny przez usta jednego ze swych prezbiterów prosi biskupa, głównego szafarza święceń, aby wyświęcił elekta. Elekt wobec biskupa i wszystkich wiernych wyraża gotowość do pełnienia urzędu swego posługiwania zgodnie z wolą Chrystusa i Kościoła, w komunii ze stanem biskupim i pod zwierzchnictwem następcy świętego Piotra Apostoła. Modlitwą Litanii wszyscy błagają o łaskę Bożą dla elekta.
25. Przez nałożenie rąk biskupów i modlitwę święceń zostaje elektowi udzielony dar Ducha Świętego do pełnienia urzędu biskupiego posługiwania. Następujące słowa należą do istoty święceń i dlatego są wymagane do ważności aktu: "Teraz, Boże, wylej na tego wybranego pochodzącą od Ciebie moc, Ducha Świętego, który włada i kieruje, którego dałeś Twojemu umiłowanemu Synowi, Jezusowi Chrystusowi, On zaś dał Go świętym Apostołom, aby w różnych miejscach ustanowili Kościół, jako Twoją świątynię, na nieustanną cześć i chwałę Twojego imienia".
Biskup, główny szafarz święceń, wypowiada modlitwę święceń w imieniu wszystkich obecnych biskupów. Słowa należące do istoty obrzędu wypowiadają wszyscy biskupi, którzy wraz z głównym szafarzem święceń dokonali nałożenia rąk na elekta. Słowa te należy tak wypowiadać, aby głos biskupa, głównego szafarza święceń, brzmiał wyraźnie, zaś głos pozostałych biskupów był przyciszony.
26. Położenie księgi Ewangelii na głowę święconego podczas modlitwy święceń, a potem jej wręczenie wyświęconemu oznacza, że wierne głoszenie słowa Bożego stanowi jedno z głównych zadań biskupa. Namaszczenie głowy wyraża szczególny udział biskupa w kapłaństwie Chrystusa. Nałożenie pierścienia wskazuje na wierność biskupa Kościołowi, Bożej Oblubienicy. Nałożenie mitry oznacza obowiązek biskupa dążenia do świętości. Wręczenie pastorału jest znakiem przekazania władzy rządzenia powierzonym mu Kościołem.
Pocałunek, jaki nowo wyświęcony biskup otrzymuje od biskupa, głównego szafarza święceń, i od wszystkich biskupów, stanowi jakby pieczęć potwierdzającą jego przyjęcie do kolegium biskupów.
27. Jest bardzo stosowne, aby biskup wyświęcony na terenie swojej diecezji przewodniczył koncelebracji Liturgii eucharystycznej. Jeśli zaś święcenia odbyły się w innej diecezji, przewodniczy koncelebracji biskup, główny szafarz święceń. W tym przypadku nowo wyświęcony biskup zajmuje pierwsze miejsce wśród innych koncelebransów.
IV. PRZEDMIOTY I CZYNNOŚCI, KTÓRE NALEŻY PRZYGOTOWAĆ
28. Oprócz tego, co jest konieczne do sprawowania Mszy pod przewodnictwem biskupa, należy przygotować:
a) Pontyfikał z tekstami Obrzędów święceń;
b) teksty modlitwy święceń dla biskupów szafarzy;
c) płócienny gremiał;
d) krzyżmo święte;
e) to, co konieczne do umycia rąk;
f) pierścień, pastorał, mitrę dla elekta i, jeśli jest to konieczne, paliusz. Insygnia te, z wyjątkiem paliusza, nie wymagają uprzedniego pobłogosławienia, ponieważ są przekazywane w samym obrzędzie święceń.
29. Katedrę biskupa, głównego szafarza święceń, krzesła dla biskupów udzielających święceń, elekta i dla prezbiterów koncelebrujących należy przygotować w następujący sposób:
a) podczas Liturgii słowa biskup, główny szafarz święceń, zasiada na katedrze, inni biskupi udzielający święceń po obu stronach katedry; elekt siedzi w odpowiednim miejscu w prezbiterium między prezbiterami, którzy mu asystują;
b) święcenia odbywają się z zasady przy katedrze; jeśli jednak z racji uczestnictwa wiernych jest to konieczne, dla biskupa, głównego szafarza święceń, i dla innych biskupów udzielających święceń należy przygotować krzesła przed ołtarzem lub w innym bardziej stosownym miejscu; krzesła zaś dla elekta i prezbiterów asystujących należy tak przygotować, aby wierni dobrze widzieli czynności liturgiczne.
30. Biskup, główny szafarz święceń, oraz biskupi i koncelebrujący prezbiterzy ubierają szaty liturgiczne, jakie im przysługują podczas sprawowania Mszy świętej.
Biskup, główny szafarz święceń, może pod ornat ubrać dalmatykę.
Elekt nakłada wszystkie szaty kapłańskie oraz krzyż noszony na piersiach i dalmatykę.
Biskupi zaś udzielający święceń, ale nie koncelebrujący, otrzymują albę, krzyż noszony na piersiach, stułę oraz, zależnie od okoliczności, kapę i mitrę. Prezbiterzy asystujący elektowi, jeśli nie koncelebrują, wkładają albę i kapę.
Kolor szat winien odpowiadać sprawowanej Mszy świętej; może też być biały. Można także użyć szat świątecznych lub bardziej okazałych.
ROZDZIAŁ II
ŚWIĘCENIA PREZBITERÓW
WPROWADZENIE TEOLOGICZNE I PASTORALNE
I. ZNACZENIE ŚWIĘCEŃ
101. Przez święcenia udzielany jest prezbiterom sakrament, w którym "dzięki namaszczeniu Ducha Świętego zostają naznaczeni szczególnym znamieniem i tak upodobniają się do Chrystusa Kapłana, aby mogli działać w zastępstwie Chrystusa Głowy"[19] .Prezbiterzy uczestniczą w kapłaństwie i posłannictwie biskupa. Jako nieodzowni współpracownicy stanu biskupiego są powołani do posługiwania ludowi Bożemu i razem z biskupem tworzą jedno prezbiterium, oddane wypełnianiu różnych zadań [20].
102. Uczestnicząc zgodnie ze swoim stopniem posługi w posłannictwie Chrystusa, Jedynego pośrednika (por. 1 Tm 2,5), wszystkim głoszą słowo Boże. Swój święty urząd posługiwania wykonują szczególnie przez sprawowanie Eucharystii. Wobec wiernych pokutujących pełnią posługę pojednania, wobec chorych - posługę pokrzepienia, przedstawiają Bogu Ojcu potrzeby i błagania wiernych (por. Hbr 5,1-4). Stosownie do powierzonej im władzy wykonują urząd posługiwania Chrystusa Pasterza i Głowy; w bratniej miłości gromadzą Bożą rodzinę i przez Chrystusa, w Duchu Świętym, prowadzą ją do Ojca. Pośród owczarni oddają Mu cześć w Duchu i prawdzie (por. J 4,24). Poświęcają się głoszeniu słowa i zgłębianiu świętej nauki (por. 1 Tm 5,17), wierzą w to, co czytają i nad czym rozmyślają; nauczają tego, w co uwierzyli; naśladują to, czego nauczali [21].
II. OBOWIĄZKI I POSŁUGI
103. Wszyscy wierni diecezji powinni się modlić za kandydatów do prezbiteratu, zwłaszcza w mszalnej modlitwie powszechnej i w prośbach nieszporów.
104. Prezbiter zostaje ustanowiony dla całego Kościoła lokalnego. Dlatego na święcenia prezbiteratu powinni być zaproszeni duchowni i inni wierni, aby jak najliczniej uczestniczyli w liturgii. Szczególnie zaś na święcenia należy zaprosić wszystkich prezbiterów diecezji.
105. Szafarzem święceń jest biskup [22]. Wypada, aby święceń diakona na prezbitera dokonywał biskup diecezjalny. Prezbiterzy uczestniczący w liturgii święceń razem z biskupem kładą ręce na kandydatów "ze względu na wspólnotę tego samego ducha" [23].
106. Jeden ze współpracowników biskupa, odpowiedzialny za formację kandydatów, podczas celebracji liturgii prosi w imieniu Kościoła o udzielenie sakramentu święceń i odpowiada na pytanie dotyczące godności kandydatów. Współdziałają też niektórzy z prezbiterów, nakładając wyświęconym przysługujące im szaty liturgiczne. W miarę możliwości obecni prezbiterzy witają pocałunkiem nowo wyświęconych braci na znak ich przyjęcia do prezbiteratu, a także z biskupem i wyświęconymi koncelebrują Liturgię eucharystyczną.
III. SPRAWOWANIE ŚWIĘCEŃ
107. Wypada, aby Kościół lokalny, w którym mają pełnić posługę święceni prezbiterzy, był przygotowany do liturgii święceń.
Kandydaci powinni się przygotować do święceń przez modlitwę w skupieniu, odprawiając przynajmniej pięciodniowe rekolekcje.
108. Święcenia winny się odbywać w kościele katedralnym albo w kościołach tych wspólnot, z których pochodzi jeden lub wielu kandydatów, lub też w jakimś znaczniejszym kościele.
Jeżeli kandydaci do prezbiteratu należą do jakiejś wspólnoty zakonnej, święcenia mogą się odbyć w kościele tej wspólnoty, w której potem będą wykonywać swoją posługę.
109. Święcenia winny się odbywać z jak najliczniejszym udziałem wiernych w niedzielę lub święto, chyba że racje duszpasterskie przemawiają za wyborem innego dnia. Wyklucza się jednak Triduum Paschalne, Środę Popielcową, cały Wielki Tydzień oraz Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych.
110. Święcenia odbywają się podczas Mszy świętej, po zakończeniu Liturgii słowa, a przed Liturgią eucharystyczną. Można zastosować formularz Mszy obrzędowej "Przy udzielaniu święceń", z wyjątkiem uroczystości, niedziel Adwentu, Wielkiego Postu i Wielkanocy oraz dni w ciągu oktawy Wielkanocy. W tych dniach sprawuje się Mszę z dnia, z własnymi czytaniami.
Jeśli jednak, w innych dniach, nie sprawuje się Mszy obrzędowej, jedno z czytań można wziąć spośród tekstów zaproponowanych dla Mszy obrzędowej.
Opuszcza się modlitwę powszechną, ponieważ jej miejsce zajmuje Litania błagalna.
111. Po Ewangelii Kościół lokalny prosi biskupa, aby wyświęcił kandydatów. Na pytanie zadane przez biskupa upoważniony do tego prezbiter publicznie oznajmia, że nie istnieją wątpliwości w odniesieniu do kandydatów. Kandydaci wobec biskupa i wszystkich wiernych wyrażają gotowość do pełnienia swego posłannictwa zgodnie z wolą Chrystusa i Kościoła oraz pod przewodnictwem biskupa. Modlitwą Litanii wszyscy błagają o Bożą łaskę dla kandydatów.
112. Przez nałożenie rąk biskupa i modlitwę święceń zostaje udzielony kandydatom dar Ducha Świętego do pełnienia urzędu posługiwania prezbiterów. Następujące słowa należą do istoty święceń i dlatego są wymagane do ważności aktu: "Prosimy Cię, Ojcze wszechmogący, daj tym swoim sługom godność prezbiteratu; odnów w ich sercach Ducha świętości, niech wiernie pełnią przyjęty od Ciebie, Boże, urząd posługiwania kapłańskiego drugiego stopnia i przykładem swojego życia pociągają innych do poprawy obyczajów".
Razem z biskupem prezbiterzy kładą ręce na kandydatów, aby wyrazić ich przyjęcie do prezbiterium.
113. Bezpośrednio po modlitwie święceń wyświęceni nakładają stułę w sposób właściwy prezbiterom i ornat, będące zewnętrznym znakiem posługi, którą odtąd będą pełnić w liturgii.
Posługę tę wyjaśniają dokładniej jeszcze inne znaki: namaszczenie rąk oznacza szczególne uczestnictwo prezbiterów w kapłaństwie Chrystusa; wręczenie im chleba i wina wskazuje na ich funkcję przewodniczenia w sprawowaniu Eucharystii oraz na obowiązek naśladowania Chrystusa Ukrzyżowanego.
Pocałunek biskupa jest jakby pieczęcią potwierdzającą przyjęcie przezeń jego nowych współpracowników i wprowadzenie ich w posługiwanie. Także prezbiterzy pocałunkiem pozdrawiają wyświęconych, przyjmując ich do wspólnej posługi w stanie prezbiteratu.
114. W Liturgii eucharystycznej wyświęceni po raz pierwszy wykonują swoją posługę, koncelebrując z biskupem oraz innymi członkami prezbiterium. Prezbiterzy nowo wyświęceni zajmują pierwsze miejsca.
IV. PRZEDMIOTY I CZYNNOŚCI, KTÓRE NALEŻY PRZYGOTOWAĆ
115. Oprócz tego, co jest konieczne do sprawowania Mszy pod przewodnictwem biskupa, należy przygotować:
a) Pontyfikał z tekstami Obrzędów święceń;
b) ornaty dla każdego z kandydatów;
c) płócienny gremiał;
d) krzyżmo święte;
e) to, co konieczne do umycia rąk biskupa i wyświęconych.
116. Święcenia z zasady winny się odbywać przy katedrze; jeśli jednak z racji uczestnictwa wiernych jest to konieczne, należy przygotować krzesło dla biskupa przed ołtarzem lub w innym bardziej stosownym miejscu.
Krzesła dla kandydatów do święceń należy tak przygotować, aby wierni dobrze widzieli czynności liturgiczne.
117. Biskup i koncelebrujący prezbiterzy ubierają szaty liturgiczne, jakie im przysługują podczas sprawowania Mszy świętej.
Kandydaci do święceń otrzymują humerał, albę, pasek i stułę w sposób, w jaki noszą ją diakoni.
Prezbiterzy, którzy kładą ręce na święconych, ale nie koncelebrują, winni być ubrani w albę i stułę lub w nałożoną na sutannę komżę i stułę.
Kolor szat winien odpowiadać sprawowanej Mszy świętej; może też być biały. Można także użyć szat świątecznych lub bardziej okazałych.
ROZDZIAŁ III
ŚWIĘCENIA DIAKONÓW
WPROWADZENIE TEOLOGICZNE I PASTORALNE
I. ZNACZENIE ŚWIĘCEŃ
173. Już od czasów apostolskich przez nałożenie rąk odbywają się święcenia diakonów, aby dzięki łasce sakramentalnej mogli skutecznie pełnić swoje posługiwanie. Święty stan diakonatu od zarania okresu apostolskiego cieszy się w Kościele katolickim wielkim szacunkiem [24].
174. "Zadaniem diakona, stosownie do tego, co mu wyznaczy kompetentna władza, jest uroczyste udzielanie chrztu, przechowywanie i rozdzielanie Eucharystii, asystowanie i błogosławienie w imieniu Kościoła związkom małżeńskim, udzielanie Wiatyku umierającym, czytanie wiernym Pisma świętego, nauczanie i napominanie ludu, przewodniczenie nabożeństwu i modlitwie wiernych, sprawowanie sakramentaliów, przewodniczenie obrzędowi żałobnemu i pogrzebowemu. Poświęcając się powinnościom miłości i posługi, diakon winien mieć w pamięci upomnienie św. Polikarpa: "Miłosierni, gorliwi, postępujący drogą prawdy tego Pana, który stał się sługą wszystkich" [25].
175. Mający przyjąć święcenia diakonatu, z wyjątkiem tych, którzy przez śluby zostali włączeni do kleryckiego instytutu życia konsekrowanego, powinni zostać przez biskupa wcześniej przyjęci do grona kandydatów [26].
176. Przez święcenia diakonatu dokonuje się wprowadzenie do stanu duchownego oraz inkardynacja do określonej diecezji lub do prałatury personalnej.
177. Przez dobrowolną i wyrażoną wobec zgromadzonego Kościoła wolę podjęcia celibatu kandydaci do diakonatu w nowy sposób poświęcają się Chrystusowi. Do okazania tego publicznie zobowiązani są także ci, którzy złożyli ślub dozgonnej czystości w instytucie życia konsekrowanego.
178. W liturgii święceń zostaje powierzone diakonom posłannictwo Kościoła, który wielbi Boga oraz błaga Chrystusa, a przez Niego - Ojca - o zbawienie całego świata. Stąd też diakoni sprawują Liturgię Godzin za cały lud Boży, a nawet za wszystkich ludzi.
II. OBOWIĄZKI I POSŁUGI
179. Wszyscy wierni diecezji powinni się modlić za kandydatów do diakonatu, zwłaszcza w mszalnej modlitwie powszechnej i w prośbach nieszporów.
Ponieważ diakoni "zostają wyświęceni do posługiwania biskupowi" [27], na ich święcenia powinni być zaproszeni duchowni i inni wierni, aby jak najliczniej uczestniczyli w liturgii. Należy zaprosić na święcenia zwłaszcza wszystkich diakonów.
180. Szafarzem święceń jest biskup. Jeden ze współpracowników biskupa, odpowiedzialnych za formację kandydatów, podczas sprawowania święceń prosi w imieniu Kościoła o udzielenie sakramentu i odpowiada na pytanie dotyczące godności kandydatów.
W sprawowaniu święceń biorą też udział diakoni, którzy nakładają wyświęconym przysługujące im szaty liturgiczne. Jeśli nie ma diakonów, mogą tę czynność wykonać inni usługujący. Diakoni lub przynajmniej niektórzy z nich pozdrawiają pocałunkiem nowo wyświęconych braci na znak ich przyjęcia do diakonatu.
III. SPRAWOWANIE ŚWIĘCEŃ
181. Wypada, aby Kościół lokalny, w którym mają pełnić posługę święceni diakoni, był przygotowany do liturgii święceń.
Kandydaci powinni się przygotować do święceń przez modlitwę w skupieniu, odprawiając przynajmniej pięciodniowe rekolekcje.
182. Święcenia winny się odbywać w kościele katedralnym albo w kościołach tych wspólnot, z których pochodzi jeden lub wielu kandydatów, albo też w jakimś innym znaczniejszym kościele. Jeżeli kandydaci do diakonatu należą do jakiejś wspólnoty zakonnej, święcenia mogą się odbyć w kościele tej wspólnoty, w której potem będą wykonywali swoją posługę.
183. Ponieważ diakonat jest jeden, wypada, aby także w sprawowaniu święceń nie było żadnej różnicy z racji stanu kandydatów. Zależnie od okoliczności można jednak dopuścić odrębny obrzęd dla kandydatów żonatych i nieżonatych.
184. Święcenia winny się odbywać z jak najliczniejszym udziałem wiernych w niedzielę lub święto, chyba że racje duszpasterskie przemawiają za wyborem innego dnia. Wyklucza się jednak Triduum Paschalne, Środę Popielcową, cały Wielki Tydzień oraz Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych.
185. Święcenia odbywają się podczas Mszy świętej, po zakończeniu Liturgii słowa, a przed Liturgią eucharystyczną. Można zastosować formularz Mszy obrzędowej "Przy udzielaniu święceń", z wyjątkiem uroczystości, niedziel Adwentu, Wielkiego Postu i Wielkanocy oraz dni w ciągu oktawy Wielkanocy. W tych dniach sprawuje się Mszę z dnia, z własnymi czytaniami.
Jeśli jednak, w innych dniach, nie sprawuje się Mszy obrzędowej, jedno z czytań można wziąć spośród tekstów zaproponowanych dla Mszy obrzędowej.
Opuszcza się modlitwę powszechną, ponieważ jej miejsce zajmuje Litania błagalna.
186. Po Ewangelii Kościół lokalny prosi biskupa, aby wyświęcił kandydatów. Na pytanie zadane przez biskupa upoważniony do tego prezbiter publicznie oznajmia, że nie istnieją wątpliwości w odniesieniu do kandydatów. Kandydaci wobec biskupa i wszystkich wiernych wyrażają gotowość do pełnienia swej posługi zgodnie z wolą Chrystusa i Kościoła oraz pod przewodnictwem biskupa. Modlitwą litanii wszyscy błagają o łaskę Bożą dla kandydatów.
187. Przez nałożenie rąk biskupa i modlitwę święceń zostaje kandydatom udzielony dar Ducha Świętego do pełnienia posługi diakonów. Następujące słowa należą do istoty święceń i dlatego są wymagane do ważności aktu: "Prosimy Cię, Panie, ześlij na nich Ducha Świętego, aby ich umocnił siedmiorakim darem Twojej łaski do wiernego pełnienia dzieła posługi".
188. Bezpośrednio po modlitwie święceń wyświęceni nakładają stułę w sposób właściwy diakonom oraz dalmatykę, będące zewnętrznym znakiem posługi, którą odtąd będą pełnić w liturgii.
Przekazanie księgi Ewangelii oznacza spoczywający na diakonach obowiązek głoszenia Ewangelii w czynnościach liturgicznych, a także wiarę Kościoła, która winna być przepowiadana słowem i czynem.
Pocałunek biskupa jest jakby pieczęcią potwierdzającą przyjęcie przezeń diakonów do służby. Także diakoni pocałunkiem pozdrawiają wyświęconych, przyjmując ich do wspólnej posługi w stanie diakonatu.
189. W Liturgii eucharystycznej wyświęceni po raz pierwszy wykonują swoją posługę: asystują biskupowi, przygotowują ołtarz, rozdzielają wiernym Komunię świętą, a zwłaszcza podają kielich, wygłaszają zachęty.
IV. PRZEDMIOTY I CZYNNOŚCI, KTÓRE NALEŻY PRZYGOTOWAĆ
190. Oprócz tego, co jest konieczne do sprawowania Mszy pod przewodnictwem biskupa, należy przygotować:
a) Pontyfikał z tekstami obrzędów święceń;
b) stuły i dalmatyki dla poszczególnych kandydatów.
191. Święcenia z zasady winny się odbywać przy katedrze; jeśli jednak z racji uczestnictwa wiernych jest to konieczne, krzesło dla biskupa należy przygotować przed ołtarzem lub w innym bardziej stosownym miejscu.
Krzesła dla kandydatów do święceń należy tak przygotować, aby wierni dobrze widzieli czynności liturgiczne.
192. Biskup i koncelebrujący prezbiterzy ubierają szaty liturgiczne, jakie im przysługują podczas sprawowania Mszy świętej.
Kandydaci do święceń otrzymują humerał, albę i pasek.
Kolor szat winien odpowiadać sprawowanej Mszy świętej; może też być biały. Można również użyć szat świątecznych lub bardziej okazałych.
ROZDZIAŁ IV
POŁĄCZONE OBRZĘDY ŚWIĘCEŃ DIAKONÓW I PREZBITERÓW
WPROWADZENIE TEOLOGICZNE I PASTORALNE
I. SPRAWOWANIE ŚWIĘCEŃ DIAKONÓW I PREZBITERÓW
248. Wypada, aby Kościół lokalny, w którym mają pełnić posługę święceni diakoni i prezbiterzy, był przygotowany do liturgii święceń.
Kandydaci powinni się przygotować do święceń przez modlitwę w skupieniu, odprawiając przynajmniej pięciodniowe rekolekcje.
249. Święcenia winny się odbywać w kościele katedralnym albo w kościołach tych wspólnot, z których pochodzi jeden lub wielu kandydatów, lub też w jakimś znaczniejszym kościele.
Jeżeli kandydaci do prezbiteratu należą do jakiejś wspólnoty zakonnej, święcenia mogą się odbyć w kościele tej wspólnoty, w której potem będą wykonywali swoją posługę.
250. Święcenia winny się odbywać z jak najliczniejszym udziałem wiernych, w niedzielę lub święto, chyba że racje duszpasterskie przemawiają za wyborem innego dnia. Wyklucza się jednak Triduum Paschalne, Środę Popielcową, cały Wielki Tydzień oraz Wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych.
251. Święcenia odbywają się podczas Mszy świętej, po zakończeniu Liturgii słowa a przed Liturgią eucharystyczną.
Można zastosować formularz Mszy obrzędowej "Przy udzielaniu święceń", z wyjątkiem uroczystości, niedziel Adwentu, Wielkiego Postu i Wielkanocy oraz dni w ciągu oktawy Wielkanocy. W tych dniach sprawuje się Mszę z dnia, z własnymi czytaniami.
Jeśli jednak, w innych dniach nie sprawuje się Mszy obrzędowej, jedno z czytań można wziąć spośród tekstów zaproponowanych dla Mszy obrzędowej.
Opuszcza się modlitwę powszechną, ponieważ jej miejsce zajmuje Litania błagalna.
252. Po Ewangelii Kościół lokalny prosi biskupa, aby wyświęcił kandydatów. Na pytanie zadane przez biskupa upoważniony do tego prezbiter publicznie oznajmia, że nie istnieją wątpliwości w odniesieniu do kandydatów. Kandydaci wobec biskupa i wszystkich wiernych wyrażają gotowość do pełnienia swej posługi zgodnie z wolą Chrystusa i Kościoła oraz pod przewodnictwem biskupa. Modlitwą litanii wszyscy błagają o łaskę Bożą dla kandydatów.
253. Przez nałożenie rąk biskupa i modlitwę święceń zostaje kandydatom na diakonów udzielony dar Ducha Świętego do pełnienia posługi diakonów. Następujące słowa należą do istoty święceń i dlatego są wymagane do ważności aktu: "Prosimy Cię, Panie, ześlij na nich Ducha Świętego, aby ich umocnił siedmiorakim darem Twojej łaski do wiernego pełnienia dzieła posługi".
Bezpośrednio po modlitwie święceń wyświęceni nakładają stułę na sposób właściwy diakonom oraz dalmatykę, będące zewnętrznym znakiem posługi, którą odtąd będą pełnić w liturgii.
Przekazanie księgi Ewangelii oznacza spoczywający na diakonach obowiązek głoszenia Ewangelii w czynnościach liturgicznych, a także wiarę Kościoła, która winna być przepowiadana słowem i czynem.
254. Po nowej modlitwie wszystkich następują święcenia prezbiterów.
Przez nałożenie rąk biskupa i modlitwę święceń zostaje udzielony kandydatom dar Ducha Świętego do wykonywania urzędu posługiwania prezbiterów. Następujące słowa należą do istoty święceń i dlatego są wymagane do ważności aktu: "Prosimy Cię, Ojcze wszechmogący, daj tym swoim sługom godność prezbiteratu; odnów w ich sercach Ducha świętości, niech wiernie pełnią przyjęty od Ciebie, Boże, urząd posługiwania kapłańskiego drugiego stopnia i przykładem swojego życia pociągają innych do poprawy obyczajów".
Razem z biskupem prezbiterzy kładą ręce na kandydatów, aby wyrazić ich przyjęcie do prezbiterium.
Bezpośrednio po modlitwie święceń wyświęceni nakładają stułę prezbiterów i ornat, będące zewnętrznym znakiem posługi, którą odtąd będą pełnić w liturgii.
Posługę tę wyjaśniają dokładniej jeszcze inne znaki: namaszczenie rąk oznacza szczególne uczestnictwo prezbiterów w kapłaństwie Chrystusa; wręczenie im chleba i wina wskazuje na ich posługę przewodniczenia w sprawowaniu Eucharystii oraz na obowiązek naśladowania Chrystusa Ukrzyżowanego.
255. Pocałunek biskupa jest jakby pieczęcią potwierdzającą przyjęcie przezeń prezbiterów i diakonów jako jego nowych współpracowników i wprowadzenie ich w posługiwanie. Jeśli to możliwe, wszyscy lub przynajmniej niektórzy prezbiterzy pocałunkiem pozdrawiają wyświęconych prezbiterów, diakoni zaś - nowo wyświęconych diakonów - na znak ich przyjęcia do swojego stanu.
256. W Liturgii eucharystycznej wyświęceni prezbiterzy po raz pierwszy wykonują swoją posługę, koncelebrując z biskupem oraz innymi członkami prezbiterium. Prezbiterzy nowo wyświęceni zajmują pierwsze miejsca.
Diakoni zaś asystują biskupowi. Jeden z nich przygotowuje ołtarz, rozdziela wiernym Komunię świętą, podaje kielich, wygłasza zachęty.
II. PRZEDMIOTY I CZYNNOŚCI, KTÓRE NALEŻY PRZYGOTOWAĆ
257. Oprócz tego, co jest konieczne do sprawowania Mszy pod przewodnictwem biskupa, należy przygotować:
a) Pontyfikał z tekstami Obrzędów święceń;
b) ornaty dla każdego z kandydatów na prezbiterów; stuły i dalmatyki dla poszczególnych kandydatów na diakonów;
c) płócienny gremiał;
d) krzyżmo święte;
e) to, co konieczne do umycia rąk biskupa i wyświęconych prezbiterów.
258. Święcenia z zasady winny się odbywać przy katedrze; jeśli jednak z racji uczestnictwa wiernych jest to konieczne, krzesło dla biskupa należy przygotować przed ołtarzem lub w innym bardziej stosownym miejscu.
Krzesła dla kandydatów do święceń należy tak przygotować, aby wierni dobrze widzieli czynności liturgiczne.
259. Biskup i koncelebrujący prezbiterzy ubierają szaty liturgiczne, jakie im przysługują podczas sprawowania Mszy świętej.
Kandydaci na prezbiterów otrzymują humerał, albę, pasek i stułę w sposób, w jaki noszą ją diakoni; kandydaci na diakonów - humerał, albę i pasek.
Prezbiterzy, którzy kładą ręce na święconych, ale nie koncelebrują, winni być ubrani w albę i stułę lub w nałożoną na sutannę komżę i stułę.
Kolor szat winien odpowiadać sprawowanej Mszy świętej; może też być biały. Można również użyć szat świątecznych lub bardziej okazałych.
Przypisy:
[1] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, n. 11.
[2] Tamże, n. 28.
[3] Tamże, n. 26.
[4] Sobór Watykański II, Dekret o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele, Christus Dominus, n. 2.
[5] Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, n. 28.
[6] Tamże, n. 29.
[7] Por. Pius XII, Konstytucja apostolska Sacramentum Ordinis: AAS 40(1948)5-7; Paweł VI, Konstytucja apostolska Pon-tificalis Romani recognitio; KPK, kan. 1009 §2.
[8] Por. Paweł VI, Konstytucja apostolska Pontificalis Romani recognitio.
[9] Sobór Watykański II, Konstytucja o liturgii świętej, Sacrosanctum Concilium, n. 41.
[10] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, n. 11.
[11] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, n. 22.
[12] Tamże, n. 24.
[13] Por. tamże, n. 22.
[14] Por. tamże.
[15] Por. tamże, n. 25.
[16] Por. tamże, n. 26.
[17] Por. tamże, n. 22.
[18] Por. tamże, n. 22.
[19] Sobór Watykański II, Dekret o posłudze i życiu kapłanów, Presbyterorum ordinis, n. 2.
[20] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, n. 28.
[21] Por. tamże.
[22] Por. Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, n. 26.
[23] Hipolit, Tradycja Apostolska, 8.
[24] Por. Paweł VI, List apostolski Sacrum diaconatus ordinem, 18 VI 1967: AAS 59(1967) 697-704.
[25] Sobór Watykański II, Konstytucja dogmatyczna o Kościele, Lumen gentium, n. 29.
[26] Por. Paweł VI, List apostolski Ad pascendum, n. I: AAS 64(1972) 538; KPK, kan. 1034.
[27] Hipolit, Tradycja Apostolska, 8.
